Naar een ecologisch beheerplan
De weg naar een robuust, biodivers recreatie-natuurgebied loopt via een bestendig, verantwoord, ecologisch, natuurgericht beheerplan vanuit de gemeente. Deze weg moeten we NU inslaan, en wel voor de eeuwigheid.
Omdenken
Er is een denkomslag nodig, van denken in Euro's naar denken in natuurwaarden, in leefbaarheid van de aarde voor mens, dier en plant.
Met onze huidige manier van exploitatie, uitroeiing, vernietiging, uitputting, verontreiniging, zal de aarde weldra geen fijne woonplaats meer zijn. Een Euro heeft geen enkele waarde in een wereld zonder schone lucht, voldoende veilig drinkwater en voldoende voedsel voor iedereen als gevolg van extreme weersomstandigheden, klimaatverandering, zeespiegelstijging, dode bodems en wateren, en met steeds meer ziektes en plagen als gevolg van biodiversiteitsverlies. Laten we de natuur in staat stellen de enorme diensten die zij ons levert, te kunnen blijven leveren. Het gaat wereldwijd om Biljoenen dollars, in de vorm van bestuiving, hittereductie, neerslagregulatie, waterretentie, filtering van de lucht en het water en nog vele andere zaken. Bovendien dalen het ziekteverzuim en de criminaliteit en stijgen de productiviteit, het geluksgevoel, de behulpzaamheid en betrokkenheid van mensen én de vastgoedwaarde van huizen en bedrijven enorm door de aanwezigheid van natuur. Er is berekend dat voor een Nederlandse gemeente elke Euro die aan natuurlijk groen wordt besteedt, 14 Euro oplevert aan ecosysteemdiensten. Door rechtstreekse winsten en indirect via besparingen.
Wanneer we al deze diensten die de natuur ons levert (zonder ooit een rekening te sturen!), eerlijk meerekenen, is klepelen vele malen duurder dan ecologisch beheren. Afgezien van de economische voordelen van biodiversiteit bescherming, is de vernietiging ervan feitelijk illegaal volgens de Natuurwet. Door onze huidige manier van gebruiken van de natuur, kan zij ons nu al beduidend minder diensten leveren, en komt het moment dat het helemaal stopt steeds dichterbij.
Kennis, tijd en overzicht
Binnen de gemeente, waar onze vertegenwoordigers het beleid bepalen, is onvoldoende kennis, tijd en overzicht aanwezig om tot een verantwoord groenbeheer te komen. De belastingbetaler betaalt nu voor een brandnetelkwekerij en vernietiging van de biodiversiteit.
Er zal blijvend moeten worden samengewerkt met een ecologisch geschoolde en deskundig werkende uitvoerder met geschoolde werknemers. Ook het huidige burgerinitiatief van de lopende pilot dient in het beheerplan te worden opgenomen, om een blijvende motivatie en monitoring te verzekeren. Zeker zolang er geen gemeente-ecoloog is die de ambtenaren en raadsleden met kennis en overzicht bijstaat.
Goed nieuws per oktober 2023: Er is een gemeente-ecoloog!
En ook een participatie adviseur!
We gaan er van uit dat er een mooie samenwerking zal ontstaan tussen de gemeente en het biodiversiteitsteam.
Een nieuw maaibeleid
Een goede basiskwaliteit van de natuur in dit gebied is te bereiken door ecologisch te maaien. Dit is maatwerk. Per deelgebiedje bekijken we of er 1, 2 of 3 x per jaar of 1x per 2 jaar gefaseerd gemaaid moet worden en op welke strategische momenten, met waar dit zinvol en mogelijk is, sparen van gewenste vegetatie. Altijd na nauwgezette inventarisatie van flora en de op het moment van maaien aanwezige fauna. Na enkele dagen wordt het maaisel afgevoerd, op sommige plekken kan dit direct gebeuren. Het gebied omvat verschillende bodemsoorten en biotopen met bijbehorende flora en fauna, zodat per deelgebiedje bijbehorend optimaal beheer en maaibeleid nodig is. Niet overal moet even intensief gemaaid worden. Op sommige zanderige of moerassige delen zelfs bijna niet, evenmin als plekken waar waardevolle planten met bijbehorende insecten voorkomen. Andere gebieden met erg rijke bodem en vrijwel alleen brandnetels juist extra, zeker de eerste jaren. Er dient met passend en voor elk deelgebied geschikt materieel gewerkt moeten worden om de bodem zo min mogelijk te verstoren en te verdichten.
Met name de 1e jaren zullen we de gewenste planten sparen en uitzaaien. Op sommige stukken zal de ergste ruigtevegetatie met name in het begin stevig aangepakt worden, dwz 3x per jaar maaien en afvoeren, om de bodem te verschralen en de kruidenrijke bloemrijke flora te herstellen. (landriet, brandnetels, akkerdistels, grove grassen). Maar dit dient altijd gefaseerd en rekening houdend met bodem-gradiënten en voorafgaande inventarisatie te gebeuren.
Voor sommige mensen zal het even wennen zijn: "waarom wordt niet gewoon alles in één keer netjes kaalgemaaid?" Hopelijk is het door dit verhaal begrijpelijk geworden. Voor vragen en tips kunt u altijd contact opnemen via ons contactformulier, of via de Facebook pagina Hersteldeinheemsefloraronddecattenbroekerplas.
Maatwerk
Voorbeelden van stukken die nu al slechts 1x per 2 jaar gemaaid kunnen worden zijn de Noordelijke berm van de Potterskade en het gebied rond het huidige hondenstrand. De spontaan opgekomen boompjes langs de plas, in de zuidelijke berm van het Oostelijke deel van de Potterskade worden nu 1x per 3 jaar allemaal tegelijk ingekort. Als dit gefaseerd zou gebeuren, zou grote winst voor de biodiversiteit behaald worden.
Het oeverriet dient alleen in het voorjaar gemaaid en afgevoerd te worden, om deze belangrijke overwinteringsplaats voor vele insecten en vogels te waarborgen. En uiteraard gefaseerd: elk jaar andere stukjes waarbij alle stukjes elke 2-3 jaar gemaaid worden. Voorafgaand aan elke maaibeurt dient goed geïnventariseerd te worden en dient zoveel mogelijk rekening te worden gehouden met de verschillende, planten-, insecten en vogel-soorten.
Na verloop van tijd zal kunnen worden overgegaan op minder vaak gefaseerd maaien en afvoeren. Sommige delen hoeven dan zelfs nog maar 1 maal per 2 jaar gemaaid te worden. Na 5 jaar kan waarschijnlijk een substantieel gedeelte 1 x per jaar gemaaid worden. Het onderhoud zal dus steeds minder intensief en kostbaar worden, het groen steeds kleuriger en de biodiversiteit steeds groter.
Maatwerk dus, waarmee al begonnen is door firma Punt, met als “aanwijspersoon” ondergetekende.
Gemeente Woerden heeft nog geen stadsecoloog, en hopelijk gaat dat veranderen. Initiatiefneemster Astrid Somers blijft het omschreven gebied jaarrond op vrijwillige basis monitoren om in samenwerking met deskundigen de beste strategie te bepalen en het maaien te begeleiden. Bij wijze van burgerparticipatie, zoals door de gemeente gestimuleerd wordt, hetgeen is te lezen in het Coalitieakkoord 2018-2022: “Duurzaam en daadkrachtig midden in de samenleving: [.......] De gemeente nodigt inwoners, ondernemers en organisaties uit om mee te doen en ondersteunt initiatieven op de manier die daarbij het beste past.”
Het beheerplan nú aanpassen!
Het volgende citaat uit het coalitieakkoord (2018-1021) van gemeente Woerden spreekt voor zich:
“INTEGRAAL BEHEER VAN DE OPENBARE RUIMTE (IBOR) De afgelopen jaren is er een flinke kwaliteitsslag gemaakt in de openbare ruimte in Woerden. Hierbij is er echter te weinig geld gereserveerd voor het onderhoud hiervan. Gelukkig is alles nu wel in beeld gebracht. Maar om de kwaliteit van nu te behouden, is het belangrijk hier in te investeren. Hierbij zetten wij in op het onderhoud van kwalitatief hoogwaardig en ecologisch groen. Zorgwekkend is dat het aantal vliegende insecten de afgelopen jaren met 75% is afgenomen. Dit is bedreigend voor onze voedselproductie daar ons voedsel in grote mate afhankelijk is van bestuiving door bijen en hommels.
Ook het aantal insectenetende vogels is drastisch afgenomen. Dit dwingt ons om de levensomstandigheden voor insecten sterk te verbeteren door in de openbare ruimte meer inspanningen hiervoor te leveren. Dit kan op vele manieren zoals meer bloeiende planten en bomen. Als een van de onderdelen van de investeringen in het onderhoudsplan van de openbare ruimte wordt er ook een beleidsplan Groen geschreven waarvan een kwalitatief goed bomenbestand passend bij het karakter van Woerden een onderdeel is.”
Dit lezend kan men alleen maar concluderen dat ecologisch beheer perfect past bij de visie van Woerden.
De " Veldgids ecologisch maaibeheer" van de Vlinderstichting zegt het volgende over klepelen en laten liggen van maaisel:
“Effect vegetatie: Verruiging van de vegetatie: grassen en enkele dominante plantensoorten als fluitenkruid en grote brandnetel nemen snel toe. Karakteristieke plantensoorten nemen af.”
“Effect insektenfauna: Directe sterfte onder insecten, in ieder geval de grote insecten. Onderzoek heeft aangetoond dat slechts 6% van de rupsen van koolwitjes deze vorm van beheer overleeft.”
Het document "ecologisch bermbeheer in de praktijk" zegt over klepelen het volgende:
"Niet klepelen. Kleurkeur is niet alleen papierwerk, ook de uitvoering buiten verandert. Niet klepelen is een van de belangrijke punten binnen ecologisch bermbeheer, omdat met deze methode alle levende have op een goedkope manier verhakseld en achtergelaten wordt, wat veelal negatieve gevolgen heeft voor de biodiversiteit en de leefomgeving."
Voeg daarbij de Wet Natuurbescherming, volgens welke wet klepelen feitelijk verboden is:
“Iedere Nederlander heeft op basis van de sinds 2002 geldende Flora- en faunawet een algemene zorgplicht aangaande de bescherming en instandhouding van wilde flora en fauna. Het doel van deze wet is dan ook behoud van biodiversiteit. Dit geldt voor alle soorten.”
en alle twijfel verdwijnt: we willen niet meer klepelen, en wel vanaf NU.
De weinige stukjes grond die wij ons nog niet hebben toegeëigend voor bebouwing, bestrating, industrie en landbouw, dienen we met veel respect en liefde te behouden voor de natuur. Wanneer wij deze zeldzame pareltjes koesteren als waardevolle, bijzondere gebiedjes, zullen ze dat ook worden. Zolang wij zeggen: dit gebied is niet aangewezen als bijzonder, omdat er geen zeldzame soorten zijn waargenomen, zal het ook nooit bijzonder worden, hoe groot de potentie ook is.
Kosten en baten
We hebben te lang voor een dubbeltje op de eerste rang gezeten: de natuur heeft daar dik voor betaald.
De 1e paar jaar zullen er meer kosten gemaakt moeten worden, de prijs die we moeten betalen voor het goedkope en desastreuze beleid van de laatste jaren. Doch na enkele jaren ecologisch beheer gaan de kosten dalen, elk jaar meer, omdat er door de verschraling steeds minder gemaaid hoeft te worden, terwijl het gebied steeds mooier zal worden en de biodiversiteit zal toenemen.
Het plan vergt dus wat meer inspanning en geld in de beginfase, maar dat zal zich op termijn gaan vertalen in een zichzelf verbeterende situatie die steeds minder intensief beheer nodig zal hebben.
Blijven klepelen betekent: altijd intensief moeten blijven klepelen, want de groei van ruigtevegetatie wordt elk jaar expansiever, juist door het klepelen. Dus de kosten blijven tot in lengte van jaren gelijk, totdat er niet meer tegenop te klepelen valt.
Bovendien zijn de verliezen als gevolg van economisch beheer niet alleen direct financieel en biologisch, in de vorm van vernietiging van de biodiversiteit en uitroeiing van vele diersoorten, maar het steeds groter wordende verlies aan biodiversiteit heeft ook vele indirecte negatieve financiële gevolgen. De effecten van biodiversiteitsverlies wereldwijd zijn enorm. Insecten en andere ongewervelden bestuiven voedselgewassen en uiteraard ook veel andere planten, breken dood organisch materiaal af, houden de bodem vruchtbaar en zorgen bijvoorbeeld voor natuurlijke plaagbestrijding. Studies die de waarde van insecten becijferen laten zien dat het gaat om miljarden euro’s. En dan gaat het alleen om de te kwantificeren en voorspellen effecten. Wat er precies gebeurt als ecosystemen instorten is lastig te voorspellen of in een getal te vangen.
Wat wel duidelijk is, is dat de investering die nu nodig is, helemaal niets is vergeleken bij de toekomstige kosten en problemen van doorgaan op deze manier.
Verbeter de wereld, begin bij jezelf. Woerden is gelukkig al begonnen met de pilot bij de Cattenbroekerplas. Maar dat moet niet blijven bij 3 jaar profiteren van de vrijwillige bijdragen van de aannemer (in financiële zin) en van burgers (in de vorm van tijd, energie en kennis)
Bedreigingen
Het natuurgebiedje is klein en kwetsbaar, zoals we al zagen. Er zijn nog wat toekomstige bedreigingen: de plannen om vlak langs het gebied een randweg aan te leggen, het plan van de Heem om de bebouwing, een Parkeerplaats en een brug aan te leggen strak tegenover de zwaluwwand, tegen het NNN gebied aan. De bouw van een groot Family Entertainment Center op het recreatie-eiland zou desastreuze gevolgen hebben voor de natuur en de biodiversiteit. (Plannen gepresenteerd in december 2023)
En dan zijn er nog de plannen om woningen te bouwen in de polder tussen de plas en Harmelen. Deze stroken weiland en de stroken langs de A12, zouden bij de bufferzone betrokken moeten worden door middel van ecologisch weidebeheer. Dus hier minimaal: stoppen met bemesten. In ieder geval binnen 2 meter langs de sloten. Bloemenranden of-weides laten ontstaan door gefaseerd te maaien en afvoeren en niet meer te bemesten.
Wat wel eens over hoofd wordt gezien, is het feit dat in hondenpoep ook veel Stikstof zit (4 mg per 100 mg!). Dit zorgt voor een serieuze Stikstofdepositie, bovenop de al veel te grote belasting door de veeteelt en het verkeer. Dus alsjeblieft, hondenbaasjes: ruim die drolletjes op, ook al is het niet verplicht. Ze dragen enorm bij aan de brandnetel weelde. Afvoeren van het maaisel helpt veel meer als er niet continu zoveel Stikstof bijkomt.
Woerden, laten wij het goede voorbeeld geven, zeker omdat we onszelf de Hoofdstad van het Groene Hart noemen. Een (stads-) ecoloog in deze grote gemeente met veel groen zou geen overbodige luxe zijn.
Nieuws: in oktober 2022 is besloten dat er een stadsecoloog komt!
